هشت رذیله 42 / شتابزدگی 14 / آداب اسلامی 1

بسم الله - سلام علیکم

---

مباحثی که هرازچندگاهی توفیق می شود که آن را خدمت شما دوستان مطرح کنیم درباره شناخت و علاج هشت رذیله عمده انسانی است. ناسپاسی اولین آن بود که مباحثش تمام شد و شتابزدگی دومین این رذائل است که فعلا مشغول آنیم.
گفتیم که برای علاج شتابزدگی در بعد توحیدی آن باید نسبت به کارهای خداوند معرفت پیدا کرد تا از قضاوت سریع و بی تأمل دراین باره پرهیز شود و به همین مناسبت مباحثی درباره آثار اعمال بد و خوب و نیز مسائلی را در موضوع دعا مطرح کردیم.
از این جلسه می خواهیم به علاج دوم شتابزدگی ورود پیدا کنیم! آداب اسلامی. بله آداب اسلامی به خوبی می توانند ما را از شتابزدگی خارج کنند و شخصیت باوقار همراه با قلبی آرام و عقلی حاکم به ما بدهند.
ادب و یا دأب، به معنای روش است. روش انجام هر عملی را ادب می گویند. هر چند ادب به دو قسم خوب و بد تقسیم می شود ولی واژه ادب بدون قید خوب و بد در عرف به ادب خوب گفته می شود. مثل این که گفته می شود فلانی اخلاق دارد. یعنی اخلاق خوبی دارد.
انجام هر کاری نیازمند نیتی درست و قالب رفتاری صحیحی یعنی همان ادب است. قالب رفتاری گاهی به صحت یک عمل کمک می کند و گاهی به ارتقاء آن سود می رساند.
اسلام انسان را تسلیم خداوند می خواهد. پس خداوند باید برای همه رفتارهای او روش ارائه دهد تا انسان عذری برای تسلیم نبودن در بعضی رفتارهایش نداشته باشد. همچنان که هدف از آفرینش عبودیت شمرده شده است (ذاریات: 56) و عبد کسی است که گوش به فرمان مولای خود است و اگر مولا عبد خود را در بسیاری از کارهایش به حال خود واگذار کند دیگر نباید از او انتظار داشته باشد که او تابع کسی جز مولایش نباشد.
قرآن آنانی را که هوسهای خود را پرستش می کنند مذمت می کند. اگر اسلام برنامه دقیق برای همه رفتارهای انسان نداشته باشد، دیگر این حق برای خداوند نیست که او را برای این که پیرو هوسش شده است مذمت کند. (فرقان: 43)
نمی توان گفت خداوند به انسان عقل داده است و همین برای تمام شدن حجت کافی است و انسان دیگر با وجود عقل بهانه ای برای خروج از عبودیت ندارد. نمی توان این چنین گفت زیرا عقل درباره کلیات نظر می دهد. عقل می گوید با مردم خوب برخورد کن تا آنها هم با تو خوب برخورد کنند و یا از خداوند و از هر صاحب نعمتی تشکر کن و یا در معاملات صحیح عمل کن و غیره ولی وقتی از عقل سؤال کنی برخورد خوب با مردم چگونه است؟ و یا از خداوند چگونه باید تشکر نمود؟ و یا معامله صحیح چه معامله ای است؟ عقل چه دارد بگوید مگر هر آنچه را آموخته است!
و نیز گفته نشود عرف خودش مصداق ها را مشخص می کند. عرف تابع هوس جمع است. عرف نمی تواند خود را از هوس مصون دارد و هوس هیچ گاه منافع دراز مدت انسانها را در نظر نمی گیرد. مگر نمی بینید رسمهای مردم را که از عرفِ آنها تبعیت می کند که چه بر سر آنها آورده است؟
نیاز به دین قطعی است و دین یعنی ارائه روش برای ابعاد مختلف زندگی.
از مجموعه روشهایی زندگی تعبیر می کنیم به «سبک زندگی» و ادب زندگی و وقتی منبع این سبکها و ادبها، اسلام باشد پس خواهیم گفت که آداب اسلامی سبکی است که اسلام برای زندگی انسان ارائه نموده است.
رعایت آداب اسلامی علاوه بر حفظ توحید و نیز بهره بری بالا از کاری که صورت می گیرد و نیز مصونیت زیاد ار عوارض آنچه انجام می پذیرد، خاصیت دیگری که مترتب بر رعایت آداب اسلامی است رهایی از شتابزدگی و کسب وقار و در نتیجه پیدا نمودن آرامش درونی است.
ما در بحث آداب اسلامی قصد نداریم به طور مفصل به همه آداب اسلامی بپردازیم. ان شاء مجموعه ای را در حال آماده سازی داریم که دعا کنید خداوند توفیق اتمام این کار را به ما بدهد که به وقت خودش به اطلاع شما خواهم رساند ولی فعلا می خواهیم گذری بر کلیات بعضی از آداب اسلامی بخصوص با نگاه وقار بخشی، داشته باشیم.
1- دعاهایی که برای اعمال مختلف وارد شده است مثل دعاهای وضو، غسل و نماز و یا دعاهای مربوط به نوشیدن، خوردن، لباس پوشیدن، داخل و خارج شدن از منزل، شانه نمودن، سورمه کشیدن، حجامت نمودن، دستشویی رفتن، استحمام کردن، عیادت رفتن، نشستن، بلند شدن، خندیدن، آمیزش نمودن، درخواست از خداوند، انواع معاشرت، سخن گفتن، خوابیدن، سوار شدن، سفر نمودن، و ...
نمی شود کسی هم کارهایش را با شتاب انجام دهد و هم موفق شود که دعاهای مربوطه آنها را در ظرف انجام عمل، بخواند.
2- وقتی لقمه را کوچک برداریم  و آن را خوب بجویم و با یک دست غذا بخوریم و از خوردن غذای داغ پرهیز کنیم و ریزه های ته ظرف و آنچه از ظرف بیرون ریخته است را بخوریم همه اینها سبب خواهد شد تا آرامش خود را هنگام خوردن غذا حفظ کنیم!

3- دست و پای راست و چپ نقش عمده ای در آداب اسلامی دارد. بعضی کارهای را خوب است با دست و یا پای راست انجام دهیم مثل ورود به مسجد و خروج از دستشویی و یا پوشیدن لباس و کفش با دست و با پای راست و در آوردن آنها با دست و یا پای چپ و نیز گرفتن هر چیزی با دست راست و از طرفی تطهیر خود در دستشویی با دست چپ و ... اینها همه نمونه ای دیگر از وقار بخشی آداب اسلامی است.

4- وقتی می خواهیم افطار کنیم بسم الله می گوییم و سوره قدر ار تلاوت می کنیم و درخواستی را به آستان خداوند مطرح می کنیم و بعد می گوییم: «اللهم لک صمت و علی رزقک افطرت و علیک توکلت» و بعد روزه خود را با آب گرم و  خرما باز می کنیم. این عمل از بسیاری از مشکلات شتابزدگی هنگام باز نمودن روزه جلوگیری خواهد نمود.

5- رعایت رو به قبل و پشت به قبله یکی دیگر از آدابی است که در رفتارهای مختلف عبادی و غیر عبادی به وقار ما کمک می کند. در هر مجلسی حتی الامکان را رو به قبله می نشینیم و آب دهان خود را رو به قبله نمی اندازیم و پایمان را رو به قبله دراز نمی کنیم و پوشک کودک خود را رو و پشت به قبله عوض نمی کیم و رو و پشت به قبله آمیزش نمی کنیم و نیز از دستشویی کردن رو و پشت به قبله و نیز رو به خورشید و یا باد پرهیز می کنیم.

فعلا شب بخیر