هشت رذیله 148 / ستمگری 15 / حقوق 14 / حق نفس 12 / عقل 1
| سه شنبه, ۲۲ دی ۱۳۹۴، ۰۶:۳۵ ق.ظ
سلام علیکم - بسم الله
بحث نعمت عقل از زیر مجموعه مباحث مربوط به نعمت نفس، آخرین بحث و مهمترین آن در مجموعه سلسله مباحث مربوط به حقوق است.
مباحق مربوط به حقوق را به این خاطر مورد بررسی قرار می دهیم که روشن شود محدود ستمها چیست که بعد بتوان با پاسداری از مرزهای ستم، از خصلت ستمگری که چهارمین رذیله از مجموعه هشت رذیله انسانی است رهایی یافت ان شاء الله!
عقل نقطه اصلی تفاوت انسان با حیوان است! و نیز تفاوت انسانها با یکدیگر نیز همین عقل است! و همین عقل است و نیروی حسابگر است که انسان را مکلف نموده است و او را نسبت به جنیان که آنها نیز مکلف هستند، موجودی برتر قرار داده است!
عقل در لغت عربی به معنای حبس است! و عقال ریسمانی است که پای شتر را با آن می بندند.
در یک گزارش تاریخی آمده است که فردی که شترش را نبسته بود و به مسجد رسول خدا آمده بود و بعد که برگشته بود شترش نبود وقتی جریان را به پیامبر گزارش داد و گفت که شترش را نبسته است و توکل نموده است حضرت به او فرمود: اِعقَل و توکَّل. ببند و توکل کن!
نیروی حسابگر را در انسان از این جهت عقل می نامند که وظیفه اش حبس نفس است. نفس را با قدرت تحلیل خود محبوس می کند تا برای ارضای خواسته هایش از حدود تجاوز نکند. حدود شرعی و عرفی.
نفس، مجموعه تمایلات مادی و شهوات آنی انسان است. هر چه نفس قوی تر و چاق تر باشد، این تمایلات متنوع تر و قوی تر است و هرچه قوت این تمایلات بیشتر باشد شتاب برای ارضای آنها افزونتر است.
تنوع این تمایلات و شتاب در ارضای آنها سبب عبور از حدود و تجاوز از مرزهای شرعی و عرفی می شود و عقل باید جلوی این تنوع و قدرت تمایلات را بگیرد.
عقل، حبس نفس را با قدرت تحلیلی که دارد انجام می دهد؛ زیرا نفس با استدلالی که دارد تمایلات خود را عرضه می کند لذا باید با تحلیل درست، به مقابله با این شبه استدلال ها رفت و آنها را رسوا نمود و چهره منطقی آنها را به چالش کشید!
علم مهمترین کمک به قوه عاقله است زیرا علم مجموعه ای از استدلالها درباره وجود اشیاء و باز شناسی آنها از موهومات و نیز کیفیت وجودی آنهاست!
هرچه عقل قدرتش بیشتر باشد تحلیلهایش قوی تر باشد و بهتر بتواند جلوی حرفهای بظاهر منطقی نفس مقاومت کند بهتر می تواند نفس را مهار کند و بر او لگام زند. به همین خاطر است که «حکمت» از ماده حَکَمه گرفته شده است که به معنای لگام و افسار است!
حکمت سخن نهایی است که عقل در مقابله با نفس می گوید و نفس از نَفَس می افتد و آرام می گیرد. لذا قرآن می فرماید:
مباحق مربوط به حقوق را به این خاطر مورد بررسی قرار می دهیم که روشن شود محدود ستمها چیست که بعد بتوان با پاسداری از مرزهای ستم، از خصلت ستمگری که چهارمین رذیله از مجموعه هشت رذیله انسانی است رهایی یافت ان شاء الله!
عقل نقطه اصلی تفاوت انسان با حیوان است! و نیز تفاوت انسانها با یکدیگر نیز همین عقل است! و همین عقل است و نیروی حسابگر است که انسان را مکلف نموده است و او را نسبت به جنیان که آنها نیز مکلف هستند، موجودی برتر قرار داده است!
عقل در لغت عربی به معنای حبس است! و عقال ریسمانی است که پای شتر را با آن می بندند.
در یک گزارش تاریخی آمده است که فردی که شترش را نبسته بود و به مسجد رسول خدا آمده بود و بعد که برگشته بود شترش نبود وقتی جریان را به پیامبر گزارش داد و گفت که شترش را نبسته است و توکل نموده است حضرت به او فرمود: اِعقَل و توکَّل. ببند و توکل کن!
نیروی حسابگر را در انسان از این جهت عقل می نامند که وظیفه اش حبس نفس است. نفس را با قدرت تحلیل خود محبوس می کند تا برای ارضای خواسته هایش از حدود تجاوز نکند. حدود شرعی و عرفی.
نفس، مجموعه تمایلات مادی و شهوات آنی انسان است. هر چه نفس قوی تر و چاق تر باشد، این تمایلات متنوع تر و قوی تر است و هرچه قوت این تمایلات بیشتر باشد شتاب برای ارضای آنها افزونتر است.
تنوع این تمایلات و شتاب در ارضای آنها سبب عبور از حدود و تجاوز از مرزهای شرعی و عرفی می شود و عقل باید جلوی این تنوع و قدرت تمایلات را بگیرد.
عقل، حبس نفس را با قدرت تحلیلی که دارد انجام می دهد؛ زیرا نفس با استدلالی که دارد تمایلات خود را عرضه می کند لذا باید با تحلیل درست، به مقابله با این شبه استدلال ها رفت و آنها را رسوا نمود و چهره منطقی آنها را به چالش کشید!
علم مهمترین کمک به قوه عاقله است زیرا علم مجموعه ای از استدلالها درباره وجود اشیاء و باز شناسی آنها از موهومات و نیز کیفیت وجودی آنهاست!
هرچه عقل قدرتش بیشتر باشد تحلیلهایش قوی تر باشد و بهتر بتواند جلوی حرفهای بظاهر منطقی نفس مقاومت کند بهتر می تواند نفس را مهار کند و بر او لگام زند. به همین خاطر است که «حکمت» از ماده حَکَمه گرفته شده است که به معنای لگام و افسار است!
حکمت سخن نهایی است که عقل در مقابله با نفس می گوید و نفس از نَفَس می افتد و آرام می گیرد. لذا قرآن می فرماید:
مَنْ یُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْراً کَثیراً (بقره: 269) خیر زیادی داده شده است به کسی که حکمت به او داده شده است!
این خیر زیاد همه به لطف حبس نفس است! حبس نفس سبب می شود تا انسان بتواند جذب بیشتری از رحمتهای خداوند که هر چیزی را دربر گرفته است داشته باشد. و این جذب بیشتر یعنی رشد و تعالی افزونتر.
حقی که عقل بر عهده ما دارد این است که باید او را با علم، قدرت ببخشیم و از خداوند در این مسیر کمک بخواهیم!
البته علمی علم است و وهم نیست، که از زبان کسانی که نفس بر آنها حاکم نیست صادر شده باشد. لذا قرآن و حدیث مهمترین منابع علمی هستند که می تواند عقل را قدرت بخشد!
- ۰ نظر
- ۲۲ دی ۹۴ ، ۰۶:۳۵