سلام علیکم - بسم الله
همه بدیها برگشتش به ظلم است و همه خوبیها برگشتش به عدالت است. چه بدیها و خوبیهای فردی و چه اجتماعی. چه دینی و چه انسانی. کسی که شرک می ورزد به حق انحصاری خداوند در خلقت و مدیریت جهان ستم نموده است. کسی که دروغ می گوید به حقیقت ستم کرده است و آن را کتمان نموده است. کسی که به ولایت اهل البیت علیهم السلام معتقد است حق را به صاحب حق اداء نموده است. کسی که زکات می دهد نیز حق را به صاحب حق اداء نموده است و به این وسیله عدالت بخرج داده است.
ستمگری هر چند چهارمین رذیله از هشت رذیله انسانی در سلسله مباحث این مجموعه است ولی به اعتباری مرجع همه رذائل است:
ناسپاسی ستم است در حق صاحب نعمت.
شتابزدگی ستم است در حق کاری که حقش این است که زمان مناسبی به او اختصاص داده شود،
لجاجت ستم است به حقیقتی که حقش این است که پذیرفته شود.
ولنگاری (پنجمین رذیله) ستم است در حق نفسی که حقش این است که مهار شود.
حرص (ششمین رذیله) ستم است در حق روح و جسمی که نباید دچار رنج بیهود حرص شود.
بخل (هفتمین رذیله) ستم است در حق نیازمندی که سهمی از اموال ما دارد.
نادانی (هشتمین رذیله) ستم است در حق روحی که حقش این است که با گسترش دانایی اوج گیرد و وسعت یابد.
بخاطر همین گستردگی دامنه ستم و ظلم هست که تصمیم گرفتیم دامنه سخن در موضوع ستمگری را به بحث حقوق بکشانیم و ان شاء الله که بتوانیم در حد وُسعمان به همه شاخه ها و شاخکهای آن بپردازیم! راستش الان نمی دانم که بحث حقوق می تواند از چه میزان عنوان برخوردار شود. امیدوارم بحث حقوق که تمام می شود سخن نگفته ای را باقی نگذاشته باشم!
**
فرزندان بر عهده والدین خود بخصوص پدر دارای بزرگترین حق هستند که تربیت باشد. تربیتی که بتواند فرزندان را از آتش دوزخ برهاند. ثمره دنیایی این رهایی رهایی از حرارت گناه و خلاصی از اضطراب و ناآرامی و به هم ریختگی است که گناه باعث آن است. ریل گاری درست و هدایت فرزند برای حرکت روی این ریل مشخص کاری است که والدین باید انجام دهند.
امر به معروف واجب است. تعلیم آنچه دانستنش ضرورت دارد واجب است. خیرخواهی نمودن در حق مسلمان و مؤمن واجب است. انفاق کردن به کسی که نیازمند است واجب و در بعضی موارد مستحب مؤکد است. والدین وقتی فرزند خود را تربیت می کنند و همچنین وقتی به نیازهای مادی او می رسند در واقع دارند به وظیفه امر به معروف و نهی از منکر و تعلیم و خیر خواهی و انفاق عمل می کنند.
فرزند سزاوارترین فرد است که باید امر به معروف شود و تحت آموزش قرار گیرد و نسبت به او خیرخواهی شود و انسان از مال خودش به او بذل کند و منتی هم نگذارد.
در ادامه به عمده ترین حقوق فرزند اشاره می کنیم. غالب مطالب ذیل از کتاب حکمت نامه کودک از منشورات دار الحدیث اقتباس شده است.
الف) حق نوزاد
* ولیمه دادن. ولیمه مربوط به نوزاد شامل
سه نوع ولیمه است: ولیمه برای تولد، ولیمه برای ختنه و ولیمه با گوشت عقیقه. در صورت
عدم امکان می توان از گوشت عقیقه غذایی درست نمود و هر سه ولیمه را یکی نمود.
* شستشوی و حمام بردن او در روزهای نخست.
* اذان گفتن در گوش راست و اقامه در گوش چپ
* برداشتن کام کودک با آب گرم و آب فرات و
خرما و عسل و تربت امام حسین علیه السلام (بهتر است مقداری آب فرات را بچوشانند و بعد
که سرد شد مقداری تربت و قسمتی از دانه خرما و مقداری عسل را در آن مخلوط کنند و بعد
با انگشت آن را به سقف دهان کودک بمالند
* زدون موی سر در روز هفتم و هم وزن آن، نقره
صدقه دادن.
نام گذاری
* گذاشتن نام نیکو در روز هفتم. نیکوترین
اسمها اسمهایی است که نشان تفکر توحیدی مثل عبد الله و عبد الرحمن و یا ولایی باشد
مثل اسماء انبیاء و ائمه علیهم السلام خصوصا محمد، احمد، علی، حسن، حسین، و فاطمه.
سفارش شده است کودک را به محض تولد محمد نا بگذارید و بعد از هفت روز اگر خواستید آن
را تغییر دهید.
و نیز گذاشتن نام اولیاء خداوند نیز سفارش شده است
مثل حمزه که پیامبر این را نام را دوست داشتند. و نیز مثل طالب و جعفر. و زینب. (امام
صادق را جعفر نامیدند بخاطر یادآوری خاطره جعفر بن ابی طالب و نیز امام علی علیه السلام
نیز یکی از فرزندانشان را که برادر حضرت عباس بود و در کربلا بشهادت رسید را به همین
خاطر جعفر نامیدند.)
نام های زشت مثل نامهایی که اختصاص با خداوند دارد
مثل حَکَم، خالد، حارث، مالک. و یا نامهایی که مضمون بدی دارد مثل: حرب و ضرار و ظالم.
و یا نامهایی که از آن شیطان است مثل: حباب. و یا نامهایی که یادآور سلاطین ستمگر است
مثل چنگیز و تیمور. و نیز نامهایی که هنگام بکار گیری تداعی معنای بدی را بکند مثلا
اگر اسم کسی مبارک باشد بعد که از بودن او در جایی سؤال شود و پرسیده شود: «آن جا مبارک
است» و در پاسخ گفته شود: نه. آن وقت ممکن است به ذهن بیاید که آنجا بدون برکت است.
در روایت در کنار مبارک از سه نام دیگر نیز نام برده شده است: میمون، نافع و بشیر.
و همچنین نامی که نشان خودستایی باشد نیز نیکو نیست
مثل بَرَّة یعنی نیکوکار.
عقیقه
* عقیقه نمودن روز هفتم مستحب مؤکد است. بهتر
است برای دختر گوسفند ماده و برای پسر گوسفند نر ذبح شود.
بهتر است استخوانهای گوشت عقیقه شکسته نشود بلکه
مستحب است اعضای آن را به صورت عضو، عضو از هم جدا کنند.
بهتر است یک چهارم گوسفند و یا یک ران آن به قابله
داده شود. در صورتی که امکان دسترسی به قابله نیست، یک چهارم عقیقه در اختیار مادر
قرار می گیرد تا به هر کس که خواست صدقه بدهد.
گوشت عقیقه پخته شده و حداقل ده نفر از مسلمین دعوت
شوند و اطعام گردند. مستحب است دعوت شدگان پس از صرف غذا برای نوزاد دعا کنند.
دعا به هنگام ذبح گوسفند عقیقه: بِسمِ اللَّهِ و
بِاللَّهِ، اللَّهُمَّ عَقیقَةٌ عَن فُلانٍ، لَحمُها بِلَحمِهِ، و دَمُها بِدَمِهِ،
و عَظمُها بِعَظمِهِ، اللَّهُمَّ اجعَلهُ وِقاءً لآِلِ مُحمّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلیهِ
و عَلَیهِم. (به نام خدا و به کمک خدا. بار الها! عقیقهاى است از فلانى. گوشتش در
برابر گوشت او، خونش در برابر خون او و استخوانش در برابر استخوان او. بار الها! او
را سپر (بلا گردان) خاندان محمّد- که درودهاى تو بر او و آنان باد- قرار ده)
بهتر است عقیقه و زدون موی سر و صدقه دادن نقره
در یک مکان باشد.
اگر امکان عقیقه نیست صبر کنند تا امکانش فراهم
شود. پول آن را نمی توان چایگزین عقیقه نمود و صدقه داد.
کودکی که تا ظهر روز هفتم زنده بوده است و مثلا
بعد از ظهر روز هفتم بمیرد عقیقه کردن آن مستحب است. مگر این که قبل از ظهر روز هفتم
و یا روزهای قبلش مرده باشد.
عقیقه باید گوسفند یا گاو و یا شتر باشد. به قول
مشهور، مستحب است عقیقه واجد شرایط و صفات قربانی در عید قربان باشد. از این رو، مستحب
است سالم و چاق باشد و سن آن کمتر از پنج سال در شتر، دو سال در گاو، یک سال در بز
و هفت ماه در میش نباشد.
مستحب است فردی که برایش عقیقه نشده است خودش اینکار
را انجام دهد.
بهتر است پدر و مادر و حتی همه آنها که نانخور پدر
حساب می شوند از گوشت عقیقه نخورند و بخصوص خوردن مادر کراهت شدید دارد.
ختنه نمودن پسر عملی است واجب که بر فردی که بالغ
شده است وظیفه است که اگر ختنه نشده است خود را ختنه کند. ولی بر ولی کودک مستحب است
که کدک خود را در روز هفتم ختنه کند. بهتر است پدر این دعا را هنگام ختنه پسرش بخواند
و اگر امکانش نبود بعد از ختنه و تا قبل از بلوغ پسرش این دعا را بخواند تا مضمون دعا
برایش مستجاب شود: اللَّهُمَّ هذِهِ سُنَّتُکَ، و سُنَّةُ نَبِیِّکَ صَلواتُکَ عَلَیهِ
و آلِهِ، وَ اتِّباعٌ مِنَّا لَکَ و لِنَبِیِّکَ، بِمَشِیَّتِکَ و بِإِرادَتِکَ و قَضائِکَ؛
لأَمرٍ أنتَ أرَدتَهُ، و قَضاءٍ حَتَمتَهُ، و أمرٍ أنفَذتَهُ، فَأَذَقتُهُ حَرَّ الحَدیدِ
فی خِتانِهِ و حِجامَتِهِ لِأمرٍ أنتَ أعرَفُ بِهِ مِنِّی، اللَّهُمَّ فَطَهِّرهُ مِنَ
الذُّنوبِ، و زِد فی عُمُرِهِ، وَ ادفَعِ الآفاتِ عَن بَدَنِهِ، وَ الأَوجاعَ عَن جِسمِهِ،
و زِدهُ مِنَ الغِنى، وَ ادفَع عَنهُ الفَقرَ، فَإِنَّکَ تَعلَمُ و لا نَعلَمُ. (بار
الها! این، سنّت تو و سنّت پیامبر توست- که درودت بر او و خاندان او باد-، و این پیروى
ما از تو و پیامبر توست، به جهت خواست تو و اراده تو و حکم تو به کارى که آن را خواستهاى
و حکمى که قطعىاش کردهاى و فرمانى که آن را نافذ دانستهاى. از این رو، به خاطر چیزى
که تو از من بدان آگاهترى، در ختنه و حجامت، سوزش آهن را به او چشاندم. بار الها!
پس او را از گناهان، پاک و عمرش را طولانى و آسیبها و دردها را از بدن و جسمش بگردان
و بر دارایى او بیفزا و فقر را از او دفع کن. بى گمان، تو مىدانى و ما نمىدانیم)
شیر دادن به کودک تا بیست و یک ماهگی و حداکثر تا
یکسالگی باشد و بیش از آن ستم به کودک است.
ب) تربیت دینی
* اولین سخنی که به کودک یاد می دهید لا اله
الا الله باشد.
امام باقر و امام صادق علیهما السلام فرموده اند:
چون پسر به سه سالگى رسید، باید به او بگویند: هفت مرتبه بگو «لا إله إلّااللَّه».
سپس، رهایش کنند تا سه سال و هفت ماه و بیست روزِ او کامل شود. سپس باید به او بگویند:
هفت مرتبه بگو «محمّد رسول اللَّه»؛ و او را رها کنند تا چهار سال او تمام شود. آن
گاه باید به او بگویند: هفت مرتبه بگو «صلّى اللَّه على محمّد وآله». سپس رهایش کنند
تا پنج سال او تمام شود. آن گاه از او بپرسند: دست چپ و راستت کدام است؟ اگر شناخت،
باید صورتش را به سمت قبله برگردانده، به او بگویند: سجده کن. سپس، رهایش کنند تا هفت
سال او تمام شود. پس وقتى هفت سال او تمام شد، باید به او بگویند: صورت و دو دستت را
بشوى. وقتى آن دو را شُست، باید به او بگویند: نماز بخوان. سپس، رهایش کنند تا نُه
سال او تمام شود. وقتى تمام شد، وضو به او یاد داده شود و بر [ترک] آن، تنبیه گردد
و به نماز، امر شود و بر [ترک] آن، تنبیه گردد. وقتى وضو و نماز را فراگرفت، خداوند،
او و پدر و مادرش را مىآمرزد؛ إن شاء اللَّه!
آنچه سبب نجات از آتش می شود به خانواده خود یاد
دهید.
نماز
* قرآن نسبت به مسؤولیت والدین تنها دو مورد
مطرح نموده است یکی محافظت آنها از آتش:
قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً (تحریم:
6) و دوم تأکید بر نماز:
وَ أْمُرْ أَهْلَکَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِرْ عَلَیْها
(طه: 132)؛ کانَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ (مریم: 55)
یعنی این که برای رهایی فرزند از دوزخ مهم ترین
کار تربیت او برای اقامه نماز است. تربیتی که باید با صبر و حوصله همراه باشد. از هر
گونه شتابزدگی و بی هنری در تربیت دینی و معنوی و ایجاد گرایش برای نماز باید جدا خودداری
شود.
البته بهترین روش تربیت موفق دینی، التزام خود بر
ارزشهای دینی است. در آغاز باید دغدغه نماز خود را داشته باشد همچنان که حضرت ابراهیم
ابتداء برای خود دعا نمود که توفیق اقامه نماز داشته باشد و بعد برای ذریه و نسلش این
دعا را نمود: رَبِّ اجْعَلْنی مُقیمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی (ابراهیم:
40)
پیامبر اسلام می فرماید: چشم روشنی من در نماز است
و در قرآن از قول عباد الرحمن نقل می فرماید که آنها می گویند:
رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا
قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقینَ إِماما (فرقان: 74) این که خانواده انسان
چشم روشنی انسان باشند در مصداق بارز آن به این است که آنها اهل نماز باشند. اگر قرار
است انسان به فرنزدان خود افتخار کند و با آنها نزد دیگران پز دهد و دلش سراسر شادی
شود باید وقتی باشد که آنها در کمیت و کیفیت نمازی که می خوانند گوی سبقت را از همسالان
خود ربوده اند و در مقابل همه غصه والدین برای وقتی باشد که فرزندان به نماز کم توجه
و بی توجه هستند.
شروع امر به نماز فرزند بسته به میزان درک او دارد
که از سن شش سالگی و شناخت دست راست و چپ و توان خواندن مقداری از قرآن شروع می شود
تا وقتی به سن بلوغ برسد. در روایات سن شش و هفت و هشت و نه به عنوان آغاز امر به نماز
گفته شده است که البته بسته به توان عقلی کودک است.
* فرزند خود را روزه دهید و اگر طاقت ندارد
نصف روز و یا کمتر بگویید رزوه بگیرد. و یا تا وقتی بتواند تشنگی را تحمل کند. تا به
این وسیله عادت به روزه گرفتن کند.
* تعلیم قرآن بخصوص سوره واقعه. که از آن
به سوره ثروت نام برده شده است.
* محبت پیامبر و اهل ایشان.
* تعلیم احکام شرعی از اوان بلوغ.
* تعلیم اصول فکری شیعه قبل از این که تفکرات
انحرافی سراغ آنها بیاند خصوصا تفکر مرجئه که معتقد هستند ایمان ربطی به عمل ندارد.
فرد می تواند انواع گناهان را انجام دهد و اگر عقیده اش درست باشد این گناهان نمی تواند
به او آسیب بزند!!
* تعلیم آداب مختلف.
* تعلیم اشعار ارزشی.
* تعلیم مهارتها طبق نیاز مثل سوارکاری و
تیراندازی و شنا برای پسران و بافندگی برای دختران، در صورتی که به این مهارتها نیاز
هست!
